Hóast nógv revsitiltøk eru sett í verk, so verður framvegis handlað við Russland. Og tó at samhandilin er nógv minkaður, so keypir Evropa framvegis olju, gass, tøð, kemikaliir og metal fyri milliardir av krónum árliga. Vit selja fisk. Vit hava bæði eitt fiskivinnusamstarv og eitt handilsligt samstarv við russar. Samstørv, sum hava eina langa søgu, og sum hava havt og framvegis hava sera stóran týdning fyri okkara samfelag. Revsitiltøkini, sum vit higartil hava sett í verk mótvegis Russlandi, hava lutfalsliga havt rættiliga stóra ávirkan á og avleiðingar fyri okkum sjálv.
Eitt samstarv, sum hevur vart í ein mansaldur
Fiskiveiðusáttmálin, ið vit hava havt síðani 1977, er umráðandi partur av lívsgrundarlagnum undir einum stórum skara av okkara sjófólki. Tað er veruleikin. Mett verður, at í hvussu er 220 eru beinleiðis knýtt at teimum skipunum, sum fiska í Barentshavinum – og taka vit familju teirra við, ja, so er talan um sera nógv fólk, ið so ella so eru umfatað.
Handilssamstarv okkara við russar fer heilt aftur til 1953, tá vit gjørdu avtalu um sild. Ein rúgva av fólki arbeiðir á uppisjóvarvirkjum okkara í dag, umframt at uppisjóvarskipini í stóran mun landa fisk, ið verður virkaður og síðani handlaður við russar og onnur lond. Tað er veruleikin. Og tað er ein sannroynd, at vit framvegis selja nógv størsta partin av sildini og makrelinum til Eysturevropa og serliga Russland.
Stóran týdning fyri Fuglafjørð
Ávís øki kring landið hava nógv virksemi, sum er knýtt at Russlandssamtarvinum. Klaksvík er eitt, Tvøroyri eitt annað – og so Fuglafjørður ikki minst. Nýggi og stásiligi trolarin, Akraberg, ið er heimahoyrandi í Fuglafirði, er skræddarasmíðaður at fiska og framleiða úr fongi úr Barentshavinum. Pelagos, uppisjóvarvirkið í Fuglafirði, fæst við at keypa og selja uppisjóvarfisk, sum m.a. Høgaberg og Fagraberg landa til virkið. Fisk, sum m.a. verður seldur til Russlands. Bæði skipini eru heimahoyrandi í Fuglafirði. Sambært grein á in.fo í juli í ár, so seldi Pelagos 87000 tons av fiski fyri umleið 1. milliard krónur í 2024 – harav ein munandi partur fór til Russlands. Sama grein nevnir, at tað starvast eini 75 fólk á virkinum. Akraberg, Fagraberg og Høgaberg hava øll dupulta manning, so eisini har er talan um nógv fólk. Ein betýðiligur partur av virkseminum hjá goymsluvirkinum, Bergfrost, er uppisjóvarfiskur frá Pelagos og toskur úr Barentshavinum frá Akrabergi. Fleiri virki og fyritøkur aftrat veita tænastur og vørur til bæði skip og virki.
Hetta er veruleikin, sum hann er. Og tað er fullkomiliga veruleikafjart at halda, at man bara kann slíta samstarvið uttan at tað fer at senda sjokkbylgjur gjøgnum hesar vinnur. Gjøgnum lokaløki og samfelagið sum heild. Og tað, uttan at hava okkurt hondgrípiligt alternativ til alt hetta virksemið, sum samstarvið russar er við til at skapa. Uttan at hava okkurt alternativ til øll tey, sum tjena til lívsins uppihald í og av hesum vinnum.
Hetta snýr seg um lívsgrundarlag í Føroyum
Nú, tað er ikki vist, at ein slitin fiskiveiðisáttmáli ger enda á handilsliga samstarvinum, men tað er avgjørt ikki óhugsandi heldur. Vit kunnu spæla eitt sovorðið váðaspæl og risikera at missa eitt so umráðandi bein hjá virkjunum og øllum teimum, sum hava sítt dagliga yrki har. Ávirkanin á skip og manningar – umframt eina rúgvu av avleiddari vinnu av øllum handaslag – verða sera stórar, um heilt illa vil til. Og tað sjálvsagt ikki bara í Fuglafirði, men sanniliga eisini í Klaksvík, har missurin verður ómetaliga stórur, á Tvøroyri, í Eysturkommunu og, ja, runt alt landið. Fíggjarliga renslið og avkastið av samstarvinum seyrar niður gjøgnum skipanir og munar væl í kommunukassum eins væl og í landskassanum. Munar væl í einum búskapi sum okkara, ið er viðbrekin og lítil. Tað er veruleikin.
Samstarvið er týdningarmikið – tað er veruleikin
Nú hevur CEF-samgongan samtykt við 2. viðgerð at geva landsstýriskvinnuni heimild til at herða tiltøk móti Russlandi. Hon hevur sagt, at hon kann hugsa sær at taka í brúk hesa heimild. Men vit eiga eisini at spyrja okkum sjálvi: Hvat ger Russland so? Einki? Nógv? Hvørji tiltøk verða sett í verk? Og hvør tekur ábyrgdina, um hesi møguligu tiltøk fáa stóra ávirkan á vinnulív og arbeiðspláss her heima? Tað er hetta, ið Løgtingið má hava fyri eyga, nú 3. og seinasta viðgerð stendur fyri durum 2. desember. Veruleikin er, at vit hava eitt samstarv við Russland. Tað er kanska ikki líka sjónligt í høvuðsstaðarøkinum og aðrastaðni kring landið, og tí er kanska lættari hjá summum at rópa hart um, at samstarvið skal slítast her og nú. Men sum eg havi roynt at vísa á, so er tað eitt sera umráðandi grundarlag og ein betýðiligur partur av vinnulívinum í Føroyum, ikki minst í ávísum økjum. Og tað snýr seg um fisk. Kríggið í Ukraina er ræðuligt. Orð kunnu ikki lýsa sorgarleikin. Eg havi djúpan samhuga við ukrainum, og eg haldi tað vera gott og rætt, at vit hava játtað pening til neyðhjálp, og at vit hava tikið ímóti ukrainskum flóttum. Fiskivinnusamstarvið við russar kunnu vit tó ikki lata fara fyri bakka.
Uttanlandsnevndin, Sirið og heimildin
Sum sagt, so hevur Sirið Stenberg givið til kennar, at hon væl møguliga fer at brúka ta hemild, hon fær at seta fleiri tiltøk í verk. Og ein kann loyva sær at undrast á hví, tá meirilutin í Uttanlandsnevnd Løgtingsins sínum áliti um møgulig tiltøk mótvegis russiskum skipum og reiðaríum sigur hetta: “Eftir viðgerðina av málinum, og eftir at hava havt fundir við viðkomandi aktørar, stendur tað greitt fyri meirilutanum, at neyvan er hald í illgrunanum um, at Føroyar verða brúktar sum umskipanarhavn til ólógligar sanktióneraðar vørur, og at Føroyar eru eitt stað, sum er uttanfyri lóg og landaskil, har russisk skip kunnu gera sum teimum lystir. Tað er lítið og einki, sum talar fyri, at skipini, sum hava loyvi at fiska við Føroyar, fremja brot á lógina ella fiskivinnuavtaluna. Hetta er staðfest við eftirliti, og herdum eftirliti, bæði umborð á nevndu skipum og á landi. Eftirlit er við veiðuni, umskipan, provianti og øðrum, sum kemur í land og/ella fer umborð. Higartil er onki at finnast at hesum viðvíkjandi.
Bárður á Lakjuni
Fólkaflokkurin
