Longu í 1835 var skómakarin Søren Olsen farin at hava skeinkistovu í hesum húsunum. Brúk var fyri einum vertshúsi í Havn, tí nógvir fiskimenn – skotar, bretar, hollendingar og hetlendingar – komu uppá land hesa tíðina. Tá ið Søren doyði í 1845 helt kona hansara fram við at hava vertshús. Dóttir teirra Olevina arvaði so Vertshúsið. Og nú kemur Hans Andrias, seinni róptur Dia á Vertshúsinum uppí leikin. Hann var føddur í Hoyvík í 1836, og var pápabeiggi Hans Andreas Djurhuus, yrkjaran. Í 1872 keypti hann saman við Trappubrøðrunum Fox, sum gjørdist rættuliga byrjanin til okkara sluppfiskiskap. Hann sigldi eisini við. Seinni fór hann at handla í Knútsstovu við matvørum, togverki og øðrum. Eisini seymaði hann segl. Vinskapur tók seg upp millum Olevinu á Vertshúsinum og Hans Andrias, og endin var, at Hans Andrias hevði bæði Knútsstovuhandilin og Vertshúsið um hendur.
Undir Hans Andriasar hepnu hond vaks Vertshúsið fram til at vera miðdepul í Havn, ein krossvegur, har mangar gøtur umskaraðust. Her gistu føroyskir politikarar og vinnulívsmenn, skotskir lordar, hollendskir greivar, flytifuglar úr Íslandi og danskir verkfrøðingar.
Her frættust tíðindi, her stóð kjak um mentunnarligar og politiskar spurningar. Taka vit Áarstovu og Knútsstovu uppí, so kunnu vit siga, at hetta umhvørvið sum heild var eitt móti, har bygd og býur, heimur og útheimur runnu saman og ríkaðu hvørt annað. Miðdepilin í hesum umhvørvi var Dia. Hann var skemtingarsamur, fryntligur og tikin úr leikum at fortelja skrøggsøgur. Tann tiltiknasta av av teimum var um, tá hann “í sínum ungdómsdøgum hevði ferðast .. inn til Kinakystina við barkum og fullriggarum so stórum, at hann við egnum eygum hevði sæð skeggleysar unglingar uppá 18 ár fara til vers og sum hvítskeggjutar oldingar uppá 80 ár koma oman eftir vantinum frá tí velduga rigninginum, har vertshús og dansihøllir vóru, og hvar harmonikaljóð kappaðist við orkanirnar, tá teir rundaðu “Hornið” á sinni".
Tá ið Dia stóð í krambúðini og fortaldi hersøgur av hesum slag, vóru glómur í teimum meira góðtrúnu bygdamonnunum.
Eina ferð kom ein nólsoyingur út úr handlinum hjá Dia. Hann visti ikki, hvat tað var, Dia á Vertshúsinum hevði selt sær, men okkurt slag av bakkilsi mundi tað vera. Tað vísti seg, at tað vóru bananir.
Hanus Kamban, sum er kelda til hendan partin av hesi frásøgn, heldur, at hetta umhvørvið hevur merkt samleikan hjá teimum, sum slitu sínar barnaskógvar í Havn um hetta mundi. Her var roykur av klippfiski og tjøru, og her var samanrenningin millum tað heimliga og tað kosmopolitiska. Her var tann søguliga kjølfestan, tí líka av Tinganesi og niðan á Húsabrúgv var Føroya søga rist í hvønn klett og hvørja fjøl. Og endiliga var har útlongsulin, hetta eyðkenni hjá øllum havnarbýum, borin av blaktrandi seglum og tevinum av tjørubræddum borðum.
Petur Alberg greiðir frá
Framhaldið av hesi grein er frásøgn dagfest 18.10.1923, sum finst í skjalasavninum hjá Petur Alberg.
Petur var granni til Vertshúsið, og hann greiður livandi frá hesum umhvørvi:
Núverandi ”Hotel Djurhuus” táverandi ”Hotel A. Djurhuus”, populert kallað ”Vertshúsið”, er fast samanknýtt við barnaminnir míni. Tað stendur tætt við Geilahúsini, vestanfyri Ósan, har ein kemur yvir um á ”Vertshústræbrúnni”.
Henda brúgv var øll av træ fyrr, inntil nøkur ár eftir 1900, tá hon varð løgd av nýggjum við jarnskinnarum undir og við jarnrekkverki. Nú liggur brúgvin javnt við gøtuna. Fyrr vóru eitt ella tvey ”trin” sett uppá hana við hvønn enda. Tá var rekkverkið eisini av træ, og tað var styðjað av nøkrum skrástívarum í bæði borð, sum tað sæst á bílætinum. Á rekkverkið omaná var mangt navnið skorið av monnunum, sum høvdu tilhald á Vertshúsinum, og sum ”slerdu manga løtuna íhel” á træbrúnni. Dreivaðu aftur og fram, aftur og fram eins og á skipsdekki ella við alboganum á rekkverkinum stóðu og stardu niður í ósan…
Tað er so vælgerandi fyri tankarnar at stara niður í rennandi áarstreym, og óivað hevur mangur skipbrotin maður ella forrætningsmaður viðhvørt funnið eina lítla hvíld fyri teirra ófriðarligu tonkum við at stara niður í ósan av vertshústræbrúnni.
Manga løtuna spákaði gamli Djurhuus á brúnni, altíð í berum rotiskóm. Tað sást, at hetta var ein gamal ”fullbefarin.” Hann hevði tað rætta ”snittið” so bringubrattur, báðar hendur í buksulummunum. Posatroyggju var hann í, og á høvdinum hevði hann altíð eina gamaldags sjómannakaskett við fýrkantaðum blonkum skugga, ið var ljósagrønur undir niðan.
Manga løtuna minnist eg Djurhuus á Vertshúsinum, har hann plagdi at standa á trappuni og kika út á sjógv eftir onkrum fartoyi, ið hómaðist í havsbrúnni, ella hann lá fram á brúgvarekkverkið og tveitti molar niður í ósan til dunnurnar. Óføra góður var hann við kríatúrini, og altíð hevði hann hópin av dunnum.
Manga søguna segði hann har úti á træbrúnni. Men mangir vildu vera við, at tað mesta hann segði frá, var tann kólsvarta lygn, og tað var kanska heldur ikki so skeivt gitt. Men stuttligt var at hoyra hansara ”røvarahistóriir”. Djurhuus hevði siglt víða um í yngri árum, og tað var alt søgur frá hansara longu ferðum, sum hann stuttleikaði fólki við.
Hann var gamal drongur, - var trúlovaður við Olevinu Olsen, ”Skeggju”, sum átti vertshúsið av fyrstan tíð, men tað bleiv ongantíð til nakra giftu. Skeggja var systir til Amalie Evensen, konu Jóan Petur Evensen og konu H.C. Müller, gamla. ”Skeggja” var ikki beinleiðis nakað fagurt sprund. Eg minnist, tá eg sum barn við hvørt var inni í tí hálvmyrku krambúðini á Vertshúsinum, at hon kundi koma í hurðina, sum var millum krambúðina og stovuna, og tá hon so kendi meg, kundi hon siga nøkur blíðlig orð. Hevði tað verið eitt barn, sum ikki var vant at síggja hana, hevði tað óivað ræðst, tí hon sá alt annað enn “hyggilig” út. Hetta var ”kerastan” hjá gamla Djurhuusi.
Hevði ikki havt eydnuna í kærleika
Annarleiðis var at líta á hann. Prúður og heldur vakur, opinoygdur og jovialur. – stakkals Djurhuus!
Fyrst hevði hann verið trúlovaður við einari gentu, men hon giftist so við Clæmint Olsen (Lorvíks Klæmint), ið var kontoristur hjá amtmanninum, har gentan tænti.
Seinni bleiv Djurhuus trúlovaður við gentu úr Ólastovu, og áðrenn hann fór avstað út at sigla, bað hann bróðurin Kristian ansa sær eftir gentuni. Væl var ansað, tí tá ið Djurhuus kom aftur vóru Kristian og Maria gift!
(Hetta broytti Føroya søgu, sum nøvnini eisini benda á. Ein abbasonur teirra var Kristian Djurhuus, ein av okkara fremstu politikkarum. Tað var kanska heldur ikki so løgið, um Maria ikki hevði tol at bíða í áravís eftir dreinginum, sum hon kanska eisini frætti lítið og einki frá. Kristian og Maria eru fyrr umrødd í hesi røð.)
So var Djurhuus gamalur drongur. Tað var einki at undrast yvir. Tí at kærleiksneistin slóknaði aftaná alt hetta var sjálvsagt. At hann og ”Skeggja” funnu hvønn annan hevur óivað verið eitt fornuftspartí.
Hvat tað tó var hugnaligt at síggja Djurhuus ganga og spáka í sínum rotuskóm. Eg minnist hann einans í posatroyggju og rotuskóm, og eg hugsi, at tað var sera sjáldan, at hann læt seg í ein jakka og fór longri veg burtur frá húsum enn oman á Sand ella niðan í Álarhol. Tá var Vertshúsið eitt ”Harrans Land.” Djurhuus var vælstillaður, og hann var so góður við sínar gestir og syrgdi væl fyri teimum. Tað var ikki bert ”business”, nei, eg veit, at nógvir sendu honum bílæt og fleiri brøv seinni við blíðum heilsum og eisini ymsar forvitnisligar lutir. Teir flestu blivu góðir við hálvgamla serlingin, sum var so erligur og bersøgin, men tó hjartaligur í síni stuttligu knortlu-theit.
Tók sær av Fríðrik Fríðriksson
Hjartagóður var hann! Óivað man mangt ólukkudýrið hava fingið innivist á Versthúsinum, uttan at Djurhuus kravdi nakað.
Soleiðis minnist eg, at ein íslendingur, ein fátækur studentur, var komin rekandi her eitt heyst, antin í 1891 ella 92. Djurhuus tykti synd í honum, og hann bleiv verandi her allan veturin. Hann var eitt sera skikkiligt og eygagott menniskja. Ofta gekk hann inn yviri í Geil, sum so mangur annar bæði fyrr og seinri, og eg minnist hvussu góður hann var við meg, sum tá altso átti at vera 6-7 ára gamal. (Eisini var hann sera hugtikin av beiggjanum Kristin.)
Tað stendur enn fyri mær sum ein vakur dreymur, eina ferð eg var sjúkur, at hann sat frammanfyri songina og klipti út úr einum 5-oyra-Hurubergar-bílæti frá bókbindarinum (H. N. Jacobsens bókhandil heima í Losjuni) eina stóra ”gemsu”, sum hann hevði klistrað uppá pappír.
Hesin maðurin æt Fríðrikur Fríðrikson. Hann hvarv aftur úr Føroyum og var hálvt um hálvt gloymdur. Men í 1902 í november tá steig Fríðrikson aftur á land í Havnini. Nú var hann prestur við spidalskahospitalið í Reykjavík, og seinri havi eg hoyrt um hann sum oddamann fyri KFUM í Íslandi. Hann var aftur inni á gólvinum í Geil, át døgurða við okkum, og fró vóru vit øll at síggja okkara gamla vinmann aftur. Óivað vitjaði hann eisini Djurhuus og takkaði honum fyri síðst.
Tá bróðursonurin, Janus skald, fór at studera, mundi óivað Djurhuus rætta honum eina hjálpandi hond. Óla Jákup, faðirin, var lamin, og fortjenti ikki stórt, so úr Áarstovu fekk hann onga hjálp.
Hugni í Vertshúsinum
Meðan Djurhuus livdi var so hugnaligt á Vertshúsinum. Ikki spardi hann at ”pussa upp” innan, og pápi og Poul fingu manga daglønina har, tá teir málaðu stovur og kømur. Hvørt summar bøtti hann versthúsið uttan. Tað var so sikkurt, sum at summar fylgir eftir vetur, og eg minnist, at Mads A. Winther í eini grein í ”Baldursbrá”, har hann netupp vil sláa fast, at summarið var komið, sigur:”…og Djurhuus var farin at bræða Vertshúsið.” So blivu vindeyguni málaði, trappugelendarin smurdur, grundin hvíttað, og ”kassin” skein av nosligheit eins og Djurhuus sjálvur. Og inni! Stovurnar vóru so hugnaligar og so gamaldags. Har hingu innrammaðar myndir av skipum (m.a. ”Great Eastern”) flaggkort o.s.fr. Úti í tí hálvmyrku krambúðini stóðu høg gløs við ymiskum havdjórum ella vøkstrum í spiritus.
Og so hitt lítla veðurhúsið við tveimum spískum tornum, ið stóð millum vindeyguni. Tað goymdi altíð nakað mystiskt yvir sær við konuni, sum kreyp inn um, tá regn var, og manninum sum tá kom út og umvent, tá gott veður var.
Í kamarinum niðri undir (vindeygað út móti Fútastovuni) svav Djurhuus sjálvur, og líka skjótt Skeggja við, meðan hon livdi, men uppi á vóru fleiri fitt, hugnalig kømur. Har var ”greivakamarið”, gamlakamar, gula og gráa kamar, Knútsstovukamarið o.s.fr. Har hava mangir góðir menn hildið til. Har búðu Mads og Gunnar Winther í mong ár. Gunnar hevði gráa, Mads gula kamar. Eisini búi Jóannes Patursson her. Við hvørt plagdi Mads og eg at skriva til ”Baldursbrá” heima á vertshúsinum. Har blivu millum annað allar greinirnar um ”Trónda prest” skrivaðar. Ta fyrstu greinina skrivaðu vit í stovuni niðri undir, ið vendi móti ósannum.
Djurhuus doyði í februar í 1908. Hann hevði tá ligið nakað leingi. Olevina var deyð nógv ár frammanundan.
Christian Edvard og Anna Katrina taka við
Eftir at Hans Andreas Djurhuus var deyður tók bróðursonur hanara Christian Edvard og kona hansara Anna Katrina við hotellinum. Hann doyði longu í 1916, og tá tók kona hansara við einsamøll. Hon rak hotellið fram til 1943, tá ið hon legði frá sær 71 ára gomul. Vit koma seinni at greiða frá teimum.
Beinta nýggjur eigari
Í dag eigur Beinta Háberg Jacobsen hesi søguligu húsini. Tey skulu framvegis vera eitt minni um ta gomlu Havnina, sum færri og færri minnast. Tað kann verða nevnt, at Eiler hjá Beintu plagdi at gista her, tá hann ungur kom til Havnar.
Heimildir
Petur Alberg
Hanus Kamban
Komandi partur
Komandi partur verður um Søren Müller, kendur frá Müllers pakkhúsi
