HEIMLOYSI
Keypmannahavn: Tað er bítandi kalt í danska høvuðsstaðnum hendan leygardagin í februar. Vindur strýkur um gøturnar, og kavaveður hóttir frammi í tíðini.
Fólk eru ballað inn tjúkkar jakkar, húgvur og handskar, og eingin gongur úti og melur ørindaleysur ein slíkan dag. Antin eru fólk á veg heim til heitar stovur, ella hava tey ørindi at gera í býnum.
Tað eru tó onkur undantøk, og eitt av teimum er ein føroyingur, sum einki heim hevur at leita til, hann hevur eingi ørindi at gera, og eingin bíðar eftir honum. Hann er einsamallur og heimleysur, og tað hevur hann verið í næstan 20 ár.
Vit eru farnir at leita eftir føroyinginum undir Longubrúgv, sum hann verður róptur. Hann hevur fast tilhaldsstað undir kendu brúnni, sum bindir Amager saman við restina av danska høvuðsstaðnum, men hann er ikki heima, tá vit koma á vitjan tíðliga seinnapartin.
Vit hava fingið at vita, at hann reikar runt í býnum um dagin, men hann leitar altíð aftur til einasta staðið í Keypmannhavn, sum hann kann kalla heim sítt. Tað er eitt skot undir Longubrúgv, har tað ber til at kroka. Men har er kuldin eins bítandi, sum hann er alla aðrastaðni í býnum hendan dagin.
Ferðast eftir brúnni hjá Jakob
Dagliga ferðast ein rúgva av føroyingum á Longubrúgv. Á Amager býr hópin av føroyingum, og teir súkkla ella koyra dagliga tvørtur um brúnna á veg til skúla ella arbeiðis.
Ein av kendastu útisetasangunum hjá føroyingum snýr seg um súrligar nætur í Keypmannhavn. »Og Langabrúgv leingist av longsli, har yvir man skal,« syngur Kári P, men tað passar ikki. Langabrúgv leingist ikki, og undir brúnni kann Jakob Thomsen vátta, at brúgvin er tann sama, sum hon altíð hevur verið.
Tykkara útsendu fara ein túr í grannalagnum, hálva vegna fyri at brúka tíðina, hálvavegna fyri at leita eftir føroyingum. Tað verður sagt um hann, at hann er stórur og prúður. Hann hevur stórt skegg, og tí átti tað borið til at funnið hann, um hann er í nánd.
Men tað er hann ikki. Kioskin í grannalagnum, har hann hvønn dag keypir Ekstra-blaðið, er stongd, og hann er ongastaðni at síggja á gøtuni. Tí er einki at gera uttan at geva tol og bíða eftir honum, til hann leitar heim móti kvøldi.
Vit fara ein túr inn í býin at gera ørindi.
Á veg heim
Fram móti nátturatíð leita vit aftur út til Longubrúgv. Tað er vorðið enn kaldari, og myrkrið lúrir nú handan hornið.
Jakob er framvegis ikki komin heim, har soviposin, ein grønur kassi og eitt pappundirlag bíða eftir honum. Pappið, hann hevur at liggja á, hevur einaferð verið ein eskja, sum hevur hýst eini snøggari og skjótari Apple-teldu, men tað er ikki Jakob, sum eigur telduna. Hann eigur bara tað mest neyðuga, sum skal til fyri at klára seg nøkunlunda.
Tá klokkan er farin av seks, kemur ein maður undan brúnni. Hann gongur seigliga, hevur nakrar plastikkposar í hondini, og hann er ílatin eina tjúkkan, bláan jakka. Hann er stórur og prúður, og stóra reyðliga skeggið tykist litfagurt afturímóti restina av manninum.
Tað er Jakob Thomsen, sum er á veg heim ? ella so frætt heim, sum hann nú einaferð sleppur. Fyri 20 árum síðani flutti hann úr Føroyum, og hann hevur ongantíð leitað aftur til heimlandið. Hann arbeiddi fyrstu árini í Danmark, fann sær tó ongantíð nakað býli, og endin varð, at hann slóð seg til táls við at búgva á gøtuni. Heimleysur.
Jakob hevur beina kós móti skotinum, har hann hevur nakrar av sínum ongum liggjandi.
? Góðan dag, royna vit, og tað bítur á beinanvegin.
? Góðan dag, svarar Jakob reystliga.
Hann er beinan vegin hugaður at práta, og tað føroyska tykist ongan skaða hava fingið av teimum mongu árunum í Danmark. Hann tveitir posarnar frá sær og dregur proppin av eini ølfløsku. Hann stoytir í eitt hvítt plastbikar og setir upptrekkjaran útyvir hálsin á ásettu ølini. Hann hevur eisini lok til plastbikarið, men áðrenn hann leggur tað omaná, fær hann sær ein slurk av ølinum.
Tað er einki lív
Tað er bítandi kalt, men tað tykist ikki nerva Jakob, sum hevur sett seg á grøna kassan.
? Eg havi búð úti í so nógv ár nú, so eg eri vanur við alt veður. Tað er sera sjáldan, at eg eri kaldur, sigur hann.
? Hetta er einki lív at liva, men eg havi vant meg við tað. Tað er strævið at ganga soleiðis, men eg havi einki val. Eg kann ikki fáa arbeiði, eg havi onga útbúgving, og mær hevur dámað ov væl tað váta slagið, sigur hann.
Fyri jól var hann ein av mongum heimleysum, sum vóru við í eini greinarøð hjá danska Ekstrablaðnum. Eftir at ein lítil mynd hevði verið av honum í blaðnum, var tað onkur føroyingur, sum forbarmaði seg yvir hann. Nakað aftaná fekk hann umvegis »Projekt Udenfor«, sum ger hjálpararbeiði á gøtuni í danska høvuðsstaðnum, føroysk bløð og føroyskan mat.
? Tað var gott at fáa bløðini og frætta eitt sindur av tíðindum heiman, men føroyska matin geri eg einki við. Magin tolir ikki slíkan mat longur, sigur hann og tekur plastbikarið við øli upp.
Umframt droparnar úr teimum grønu fløskunum, kemur tað fyri, at tey á »Projekt Udenfor« koma við suppu ella onkurm løttum til matna.
Gekk bara skeivan veg
Hóast Jakob Thomsen er føroyingur og búði í heimlandinum fram til fyrst í áttatiárunum, tá hann misti arbeiðið hjá sær og valdi at royna eydnuna í Danmark, hevur hann ongar ætlanir um at flyta heima aftur til Føroya.
Hann fær danska almannaveiting, og hann klárar seg nøkunlunda við teimum pengunum. Krónurnar verða ikki brúktar til klæði ella mat, men hann fær tað, sum hann heldur seg hava mest fyri neyðini.
Jakob er als ikki sinnaður at tosa um ættarbond ella fortíðina, men hann greiðir tó frá, at hann hevur arbeitt og búð á Sandoynni, í Havn og eitt stutt skifti í Klaksvík. Hann var eisini í Grønlandi nøkur ár, og hann heldur, at tað var har, at hann rættiliga koma á skeiva sporið.
? Mær dámdi ov væl tað váta slagið, eg hevði onga útbúgving, og so gekk tað ikki í longdini.
Tað gekk støðugt skeiva vegin, og áðrenn hann varnaðist tað, búði hann á gøtuni í Keypmannhavn ? arbeiðsleysur, heimaleysur og einsamallur.
Og soleiðis hevur støðan verið mongu seinastu árini, og Jakob roknar ikki við, at hetta fer at broytast í framtíðini.
Passar seg sjálvan
? Eg fái góðan frið her í Keypmannhavn. Eg havi ikki so góðan hug at koma í samband við fólk, men við hvørt kemur tað fyri, at onkur steðgar á og hevur hug at práta, og tað er eisini í lagi. Men tað er nú meira vanligt, at fólk lata sum einki, tá tey ganga framvið mær, greiðir Jakob frá.
Hann er bara ein av mongum heimleysum í Keypmannhavn, men munurin millum hann og hini er, at hann er føroyingur.
Jakob hevur fastan bústað undir Langubrúgv, men um summrarnar kemur tað meira enn so fyri, at hann leitar yvir á ein bonk í eini viðalund nærindis at sova. Tað er betur at sova á einum bonki enn á einum pappundirlagi, heldur hann.
Dagarnir verða brúktir til at spáka í Keypmannahavn við plastikkposunum í hondini. Hann ger ikki nógv hóvasták burturúr, men tað er lítið at ivast í, at tann prúði føroyingurin sæst aftur í býarmyndini.
Og tá tú sært hann koma spákandi, líkist hann tí, sum hann í veruleikanum er.
Ein einsamallur og heimleysur føroyingur í Keypmannahavn.
