Ein av mest truplu uppgávunum eftir fíggjarliga skrædlið í Íslandi í oktober 2008, hevur verið at bygt bankaskipanina upp aftur.
Allir teir stóru bankarnir vórðu yvirtiknir av fíggjarligu myndugleikunum í tráð við ein neyðlóg, ið varð samtykr í Altinginum 6. oktober 2008. Eitt av aðalendamálunum var at forða fyri, at fólk í hópatali tóku sínar pengar úr bankunum, og hetta eydnaðist.
Tríggir nýggir bankar sóu dagsins ljós: New Landsbanki, New Kaupthing og New Glitnir. Síðani tá hava allir tríggir bankar fingið nýggj nøvn: New Landsbanki eitur nú NBI (National Bank of Iceland), New Kaupthing eitur Arion Bank og New Glitnir eitur nú Íslandsbanki, sum var upprunaliga navn bankans fram til 2005.
Sjálvt um nýggju bankarnir virkaðu frá fyrsta degi, tóku móti innlánum og avgreiddu allar vanligar tænastur, høvdu teir stóran trupulleikar at dragast við.Íslendska krónan var fallin í virði meiri enn 50 prosent í einum stuttum tíðarskeiði á fáar mánaðar. Fleiri fyritøkur og privarpersónar høvdu tikið lán í útlendskum valuta, og tað var trupult og í summum førum ógjørligt at rinda hesi lán aftur.
Bankarnir høvdu bert eina fyribils fíggjarstøðu, og metingar av afturgjaldi av lánum varieraði ógvuliga nógv.
Mánaðir í óvissu
Innlánini í bankaskipanini vuksu orsakað av óvissu og tí fólk tóku aftur serliga váðatengdar íløgur, serliga tí innlánini vóru ógvuliga væl tryggjað av stjórnini.
Lánsskipanin hjá bankunum gjørdist verri, tá bankarnir umskipaðu teirra fíggjarstøðu. Tískil vaks likviditeturin í skipanini, og tað minkaði um tørvin hjá bankunum fyri loikviditeti frá tjóðbankanum.
Hendan menningin gjørdi seg meiri galdandi í Íslandi enn í flestu øðrum londum, tí íslendska bankakrakkið var so umfatandi. Síðani mai 2009 er ovurstórur likviditetur savnaður í bankaskipanini, og tað hevur trýst innlánsrentuna niður undir rentuna hjá tjóðbankanum.
Stóra óvissan og royndirnar hjá bankunum at umskipa og drosla niður egna fíggjarstøðu í kjalarvørrinum av kreppuni, fingu bankarnar at halda aftur við nýggjum útlánum. Álitið millum aktørar á marknaðinum var mest sum burtur. Hendan støðan var vanlig á nógvum marknaðum í kjalarvørrinum av altjóða fíggjarkreppuni, men var meiri eyðsýnd í Íslandi, orsakað av støddini á heimligu kreppuni.
Áðrenn bankaskipanin kollapsaði, vóru umleið 70% av samlaðu íslendsku handilsskuldini áljóðandi í útlendskum valuta. Hetta er ein ógvuliga stórur partur og økti eisini um trupulleikarnar av umskipanini.
Trupulleikin var meiri ørkymlandi av tí veruleika, at íslendski staturin tekniskt átti bankarnar, sum samstundis skyldaðu stórar upphæddir til kreditorarnar av gomlu bankunum.
Tíðliga í tilgongdini spratt hugskotið um at flyta ognarlutin hjá tí almenna til kreditorarnar. Hugskotið fekk undirtøku, og í oktober 2009 varð gjørt av, at kreditorarnir hjá Glitnir skulu yvirtaka Íslandsbankan. Í skrivandi løtu er óvist, men hildið sannlíkt, at kreditorarnir hjá Kaupthing fara at yvirtaka ognarskapin av Arion Bank.
Støðan hjá Landsbanki og NBI er øðrvísi, tí tað tykist ikki, sum bankin hevur nóg stórt virði at dekka allar íløgur í verkætlanir uttanlands, sonevndu Icesave verkætlanirnar. Tí verður Landsbanki verandi almenn ogn.
Íslandsbankin yvirtikin
Í oktober 2009 gjørdi avtøkunevndin hjá Glitnir av, at yvirtaka 95% av partapeninginum í Íslandsbanki. Avgerðin varð grundað á hóskandi nærlagni av ráðgevum Glitnir’s um verkætlan Íslandsbankans.
Hetta rundaði so av semjuna viðvíkjandi virðum flutt frá Glitnir til Íslandsbankan. Sambært semjuni millum avtøkunevndina hjá Glitnir og íslendsku stjórnina, sum varð undirskrivað 13. september 2009, skal stjórnin veita bankanum eitt lægri raðfest lán á 25 milliardir íslendskar krónur at styrkja eginognina og likviditetin við.
Semjan signaliserar eitt týðandi stig fram á leiðini í framtíðar umskipan av íslendska fíggjarkervinum. Luttøkan av kreditorunum fer at tryggja samstarvið hjá bankanum við útlendskar fíggjarfyritøkur. Hetta merkir samstundis eisini, at kostnaðurin til stjórnina at endurfíggja bankan, verður 37 milliardir íslendskar krónur lægri.
Steingrímur J. Sigfússon, fíggjarmálaráðharri, er væl nøgdur.
- Avgerðin hjá Glitnir í samráð við kreditorarnar at stovna ein íslendskan banka er avgjørt at fegnast um. Tað er eitt týðiligt tekin um, at í eygunum hjá útlendskum íleggjarum er fíggjarkreppan, sum vit hava stríðst við í fleiri ár, um at verða endað. Endaligu stigini eru nú um at verða tikin í endurreisnini av íslendsku bankaskipanini, sum er um at vera klár at veita tænastur til privat og húsarhald, meðan skipanin er á veg at veita tænastur til handil og ídna, sigur fíggjarmálaráðharrin.
Hendan metingin hjá Steingrími J. Sigfússon fær undirtøku í íslendskum handilsumhvørvi. Tað er væntandi, at í komandi mánaðum verður ein endurskipan av skuld hjá fyritøkum og privatum, og tað fer at verða grundarlagið fyri burðardyggari fíggjarligari endurreisn í Íslandi.
