Í søguni, sum eitur »Tað stóra verkið« skrivar Jens Pauli Heinesen um býttlingin Sylvestur, sum gongur millum býlingarnar í bygdini, stútt og í øllum veðri, sum hevði hann eitt umráðandi verk fyri. Eingin hevur biðið hann, hann veit ikki, hví hann ger hetta, men hann má gera tað, her slepst ikki undan.
Har sum eg búgvi, síggi eg ofta mann ganga niðri á vegnum. Hetta er breiðvaksin maður í ljósum frakka, høvdið liggur lágt á herðunum, eitt sindur stútandi frameftir, gongulagið er tungligt men stútt, hann hyggur á skák fram fyri seg og gongur mest sum av sær sjálvum, í fjarum tonkum, í øðrum heimi, altíð einsamallur.
Sylvestur, hugsi eg, tá ið eg síggi hann. Øll hesi árini hevur hann gingið soleiðis, kanska ikki á hesum vegnum, kanska ikki í hesum ørindunum, sum, tað eg veit, er heilt gerandislig: Aftur og fram í svimjihøllina at mýkja sær limirnar eftir allar tímarnar við skriviborðið heima hjá sær sjálvum. Men hann hevur gingið trúgvur og stúttur eina leið, sum hann setti sær nú fyri mongum árum síðani, og sum eingin hevur kunna fingið hann frá aftur: Leiðina hjá tí skapandi fólkinum.
Tað er ein einslig leið her hjá okkum, og var tað uppaftur meira, tá ið hann av fyrstan tíð fór til gongu. Hann sigur sjálvur frá, at pápin spurdi seg, tá ið hann var komin til fermingaraldur, hvat hann ætlaði sær:
-Hvat skalt tú verða?
-Eg veit ikki.
-Sjómaður?
-Veit ikki.
-Bóndi?
-Veit ikki.
-Lærari?
-Nei, tað er tað síðsta, eg skal verða.
-Men okkurt mást tú verða. Tú ætlar ikki at ganga her og mala alt títt lív, ha?
-Eg veit ikki, svaraði eg.
Men í míni sál var eingin ivi. Eg skuldi verða rithøvundur, men soleiðis sigur ikki ein drongur upp á fjúrtan ár og als ikki í einum fiskimannasamfelagi sum tí føroyska. So heldur pávi í Rom.
Hvussu var tá í føroyskum skaldskapi? Smádrongurin hitti Hans Andreas Djurhuus og Heðin Brú, hann sat undir teirra orðum og gjørdi teir til sínar gudar, sum vit vita. Aðrir eldri rithøvundar vóru, og seinni aftur kom eitt fjølmentari ættarlið. Men beint har, mitt í øldini og eini tjúgu ár fram, var sum eitt glopp, og teir báðir javnaldrarnir Tummas Napoleon Djurhuus og Ólavur Michelsen fóru báðir ungir. Í hesum myrkrinum og einseminum gekk Jens Pauli næstan sum tann einasti og bant saman millum eitt eldri og eitt yngri ættarlið.
Hann var sum tann einsligi floytitónin í søguni við sama navni. Søgan er um nakrar ungdómar, sum hann, ið skrivar, kemur í hóslag við á ferð til Suðuroyar at halda jóansøku. Høvundurin er ungur maður enn, men kortini nøkur fá ár eldri enn hini. Hann kennir á sær, at hann sleppur ikki upp í part og varnast, at hann knappliga er settur uttanfyri og hevur mist rættin, sum ungdómur gevur. Afturkomin nakrar dagar eftir hittir hann hesi somu ungu aftur, hann bjóðar teimum við sær til hús og fær nú sín næsta skelk: Bøkur, mentan, samkensla verða spottað, ikki við líkasælu, men við reinum hatri; teirra andstygd fyri tí, sum er hansara hjartamál, setur seg pínandi í sinnið.
Listamaðurin, sum verður settur til viks, sum ikki fær aftursvar og verður forfjónaður av samtíð og samfelagi, hetta er eitt høvuðsevni í tí, sum Jens Pauli hevur skrivað, og viðhvørt er tað, sum vil hann júka hetta, og aðrar sannleikar við, inn í okkum. Viðhvørt er tað, sum er hann tann lærarin, ið hann síðst av øllum vildi vera, men kortini bleiv, og so aftur ikki vildi vera longur. Hann vil læra upp á onnur. Læra tey, at eitt fólk og eitt samfelag er nógv meira enn matur og klæði, at ein heilt annar og ríkari heimur er til innan í okkum øllum. Ikki er tað frítt, at lesarin viðhvørt heldur seg vera rættleiddan í meira lagi.
Men so streymar alt í einum tað undurfulla frá honum. Hann hevur eitt orð, sum hann kallar gævulyst, havi ikki sæð ella hoyrt tað aðrastaðni og finni tað ikki nakrari orðabók, heldur ikki í okkara stóru móðurmálsorðabók, hetta vælsignilsið hjá skrivandi føroyingum í dag. Men týdningin kann eingin ivast í. Tað er tann eydnan, sum logar uppi við allari ræðslu og vinnur á allari hóttan. Tað ljósið, sum blaktrar í hvørjari livandi sál og vinnur á øllum myrkri. Tá ið hetta ljósi lýsir, tá vinnur listamaðurin á læraranum, og lesarin kann leggja øll fyrivarni frá sær og lata seg baka av heitari sól.
Meira og meira er tað blivið so. Í úti við hálvthundrað ár hevur hann gingið sína leið, síðani hann læt sína fyrstu søgu til Barnatíðindi. Har sá hann sítt egna navn prentað og við størri stavum enn hinum. Tá var tað undrið hendi: »Upp gjøgnum gólvið fløddi eitt milt og yndisligt vágloysi og fylti meg við einari ógreiniligari gævulyst. Eg tordi ikki at røra meg, næstan ikki at standa fyri ikki at styggja tað lív burtur, ið kitlaði ríkan ígjøgnum meg og kallaði meg úr øllum ættum: Kom við, kom við. Og eg teskaði afturímóti: Ja, nú komi eg, nú komi eg. Tí nú visti eg, hvør eg var, og hvør eg fór at verða?«
»Kom við« eitur nú bókmentaskrá á Landsbókasavninum um skaldskapin hjá Jens Paula. Hann fór við og gjørdist tann stóri avmyndarin í føroyskum skaldskapi, eygleiðarin, sum ger tað livandi aftur, sum var deytt. Hann fær tað at rúmkast uttan um lesaran, roykurin av fjósi og tøum og ræstum kjøti, av hoyggj og høsnagarði, av torv og mýri. Ljóð upp gjøgnum gólvið av kúnni í kjallaranum, látur av spælandi børnum, av fótum, sum renna titandi yvir opinekrur og teigar og yvir skróvandi eplaslokkar. Tað vandamikla og tað lokkandi, og hvør hevur sum hann skrivað um kynsdráttin og tað holdsliga? Jens Pauli fær myndina at gerast so stóra í huganum, at tað er sum at hava verið har sjálvur. Tað, sum hann skrivar, gerst persónlig ogn hjá lesaranum, so at tað, sum hann hevur sæð, tað hevur lesarin aftan á lesingina sæð og upplivað sjálvur. Hann hevur fingið innan í sær eina ogn, sum hann visti ikki um, og sum hann ikki kann missa aftur.
Tað stóra verkið er stórt. Meira enn 30 skaldaverk eru komin, teirra millum nøkur av teimum størstu í føroyskum skaldskapi bæði í vavi og dygd. Sylvestur hevur gingið stúttur og meira trúgvur enn nakar annar skrivandi føroyingur. Hann hevur havt umráðandi verk at gera, hann mundi vita tað allatíðina sjálvur, og nú síggja vit tað øll. Tíðin, tá ið eingin legði í, er farin, her er eitt aftursvar. Sylvestur kann lyfta eyguni upp av gøtuni og síggja fólk uttan um seg, sum takka honum afturfyri.
Tað, sum tú ikki vildi verða, tað bleivst tú: Lærari, eina tíð í øllum førum. Tað sum tú vildi verða, men sum tú ikki tordi at siga fyri nøkrum menniskja, tað bleivst tú. Rithøvundur. Hvat var tað triðja? Jú, kanska ert tú í grundini við hesi heiðursgávu frá tínum landi umsíðir eisini blivin pávi í Rom. Hugsaði í øllum førum, at tú mundi vera komin nakað langt á teimum vegum, ið allir sigast at leiða til tann stóra staðin, tá ið tú í blaði nú um dagarnar, ivaleyst skemtandi, helt fyri, at Várharra sjálvur hevði kunnað skrivað undir upp á alt, sum tú hevur latið úr hondum. Vit skilja: Tað er alt skrivað av heilum huga og við reinum hjarta.
Men vit lesarar vilja kortini vóna, at tú heldur fram somu stúttu leið, sum tú hevur gingið tey seinnu árini: Minni at vera hægsti myndugleiki og meira at vera tann undurfulli, heilagi andin, sum er í øllum sonnum skaldskapi og allari livandi list.
