Lán í knappari vending

Jonhard Eliasen
----

Baader-kreditturin í 1996
Í bløðunum á vári 1996 lesa vit yvirskrift til grein um sokallaða ‘Baader-málið’, at Jørgen Niclasen ikki vil kallast tjóvur. Í greinini verður hann endurgivin fyri at siga: “Eg ætlaði mær ikki at stjæla maskinurnar frá Fiskavirking. Eg lænti tær í einari knappari vending.”
Hóast ‘lánið’ varð framt í knappari vending – og uttan at spyrja lángevaran um loyvi –, so vóru sambært øðrum blaðgreinum stundir at skifta spjaldur á nýggjari maskinu um við tað á eldri. At spjaldraumskiftið fór fram, váttaðu bæði táverandi stjórin og tekniski leiðarin fyri Føroya Fiskavirking.
Politikkur kom í málið, tí Jørgen var politikkari. Sjálvur Richard Mikkelsen sigst at hava verið við til at leggja lok á málið. Ikki mundi hann ynskja sjálvtøku-kre­dittin hjá Jørgeni fyri í rætt­inum. Hetta kundi hava við sær, at í so long tíð gekk áður enn viðurskiftini millum Dan­mark og Føroyar vóru fing­in í rætt lag aftur eftir banka­kreppuna fyrst í 90-árunum.

Sjálvtøku-kredittir í árunum 1989-93
Fríggjadagin tann 17/1-2014 skipar Jørgen fyri tíð­inda­fundi. Hann er lands­stýrismaður í fíggjar­málum og sostatt hægsti tollstjórin í landinum. Tað er tó ikki sum tollstjóri, at hann skipar fundin, men sum persónur við politiskari lívsleið. Fund­urin snýr seg um leik­lut hansara sum stjóri í felag­num P/f N. Niclasen frá 1989 og nøkur ár fram.
Rúgvusmikið skjalatilfar verður útflýggjað á tíð­inda­fundinum. Ikki fáa miðlafólk stundir at seta seg inn í hetta á fundinum sjálvum, og verður skilið á fundinum har­eftir. Men við at lesa út­flýggjaða tilfarið gerst fylgj­andi greitt:
1. Sum stjóri fyri P/f N. Nicalsen hevði Jørgen ábyrgd­ina av, at vørur á óreglu­ligan hátt vóru tiknar úr tollgoymslu og seldar í handli, hann var stjóri fyri.
2. P/f Skipafelagið (Før­oya­­leiðin) hevði mótvegis toll-myndugleikunum ábyrgd­ina av goymsluni, men hevði Skipafelagið lat­ið Jørgeni lykilin til goymsl­una í tí trúgv, at hann helt skil á henni á reiðiligan hátt. Afturfyri rindaði Skipa­felagið fyritøkuni hjá Jørgeni pening fyri ómak­in. Álitið, Skipafelagið hevði litið Jørgeni í hendi, sveik hann so dyggiliga. Hetta mátti Skipafelagið stað­festa, tá ið dómur fall í Før­oya Rætti, og sum hevði við sær, at Skipafelagið til tollmyndugleikarnar mátti rinda fyri mongu ‘láni­ni’ Jørgen hevði tikið úr goymsl­uni ‘í einari knappari vending’.
3. Fíggjarkrøvini, sum toll­valdið hevði mótvegis fyr­i­tøkuni hjá Jørgeni, kundu ikki gerast neyvt upp, tí skjølini, sum lýstu inn­gang­andi vørustreym til toll­goymsluna, mangan ikki vóru latin tollmyndugleikunum. Við øðrum orðum – og torført er at seta onnur orð á hesa framferð – var talan um tað, sum á vanligum málið verður rópt, smugling.

Tíðindafundurin: Dálkandi reinsingin
Føroyski veljarin er tolsamur. Hann roynir at skilja tað, ið fer fram, og ber í mongum førum yvir við onkrum, sum møguliga ikki er farið rætt fram. Hetta kundi Jørgen havt í huga. Hann kundi á fundinum greitt frá, at hann sum stjóri fyri P/f N. Niclasen var í torførari støðu, og at hann tíverri hevði tikið óhepnar avgerðir ... tá hann var ungur ... langt síðani. Síðani kundi hann biðið um umbering; til dømis mótvegis teimum, hann hevði svikið, og sum varðaðu av Skipafelagnum. Kanska hann kundi toygt seg so langt sum til at biðja skattgjaldaran um umbering fyri, at landskassin hevði mist pening av hansara ávum. Og síðani kundi hann greitt frá, at hann í dag var ein annar maður, ið hevði lært av mistøkum sínum á yngri árum.
Hetta valdi Jørgen ikki at gera. Tvørturímóti.
Tað var Skipafelagið, sum var eini ‘skurkurin’, tí hetta felagið mótvegis toll­myndugleikanum hevði ábyrgdina av goymsluni, ið sama felag rindaði honum pening fyri at halda skila á. Og tað var Toll og Skatt, sum var annar ‘skurkurin’, tí myndugleikin ikki hevði steðga honum í mongu ‘lán­tøkunum’ á toll-goymsluni.
Samstundis, sum Jørg­en á tíðindafundinum av­dúkaði veikleikar í eftir­litinum hjá Toll- og Skatt og Skipafelagnum, so førdi hann seg fram sum sanna vinnulívshetju. Við fram­løgu sínari á fundinum metti hann seg at hava reinsað seg sjálvan og við hesum at vera virðiligan til starvið sum landsins hægsti kassameistari.
Tá ið málið kom fram aftur fyri umleið 6 vikum síðani, greiddi Jørgen frá, at hann var stoltur av tí, hann avrikaði sum stjóri í felagnum P/f N. Niclasen. Á tíðindafundinum nakrar vikur seinni – eftir at advokatur hansara hevði funnið fram tilfar úr ymsum skjalagoymslum – tó ikki tí hjá Jørgeni sjálvum – sigur Jørgen, at hann nú, eftir nágreiniliga at hava sett seg inn í málið, er ‘uppaftur stoltari’ av tí, hann sum stjóri avrikaði.

Jørgen í dag – eitt lán frá framtíðini í knappari vending
Manipulatiónin, ábyrgdarundanstøkkingin og ill-viljin móti at viðganga egin mistøk á tíðindafundinum lýsa persónsmenskuna hjá Jørgeni í dag. Hetta hevur uppaftur størri týdning fyri politisku viðurskiftini í nútíðini enn tað, hann fortíðini stóð fyri.
Arbeiðshátturin hjá Jørgeni í sambandi við flat-skattin og forskotsskattingina av eftirlønaruppsparing eru dømi um, at muran í Jørgeni framvegis er tann at vera eftirsnarin heldur enn fyrivarin.Neyvan er hann fjeppari hjá gamla reiðaranum, Møller, sum mælti til “rettidig omhug” heldur enn “smart i en fart”.
Fyri kortum og við flatskattaskipanini setti Jørgen sum fíggjarmalaráðharri hol á landskassan. Økti við hesum hallið við umleið 300 mió kr. Síðan fór hann undir at pjøssa upp á lekan. Hetta skipaði hann fyri við at taka inn pening til landskassan við at forksotsskatta eftirlønarinngjøld. Við demografisku gongdini í samfelagi okkara í huga - fleiri eldri og gomul verða í mun til tey, sum eru í vinnuførum aldri - er hetta alt annað enn skynsom loysn. Við forskotsskattingini hevur Jørgen tikið lán úr framtíðini til landskassan. Alt hetta hendi so brádliga. Lán í einari knappari vending?