Et frukt og grønmeti, 6 um dagin
Tað er týdningarmikið at eta frukt og grønmeti fyri at nøkta tørvin á vitaminum og mineralum. Mælt verður til at eta 600 gram um dagin. Børn undir 10 ár eiga at eta 400 gram um dagin.
Tú nær skjótt tí tilráddu nøgdini, um tú býtir hana yvir 3 høvuðsmáltíðir og 3 millummáltíðir um dagin og etur umleið 100 gram av frukt ella grønmeti til hvørja máltíð. Tað svarar til eina stóra gularót, eitt súrepli og so framvegis.
Serliga verður tilrátt at eta gularøtur, ymisk sløg av káli, grønt blaðgrønmeti, piparfruktir, ber og sitrusfruktir.
Et fisk og fiskaviðskera fleiri ferðir um vikuna
Fiskur inniheldur millum annað góðar feittsýrur, D-vitamin og jod. Fiskur minkar eisini um vandan fyri at útvikla blóðtøppar. Tilrátt verður at eta í minsta lagi 300 gram av fiski um vikuna.
Fyri nøkur kann tað vera óyvirkomiligt at eta fisk fleiri ferðir um vikuna, men minst til at viðskeri sum rogn, tun, sild og makrel eisini telur við í roknskapin. So um tú etur fiskaviðskera 4-5 ferðir um vikuna og fisk til døgurða eina ferð um vikuna, kemur tú upp á tey tilráddu 300 g um vikuna. Annars verður mælt til at eta fisk til døgurða 2 ferðir um vikuna.
Et eplir, rís ella pasta og grovt breyð hvønn dag
Lat vera við at eta ov nógv av tí hvíta breyðinum sum til dømis italienskt breyð. Tað er týdningarmikið heldur at eta serliga tær grovu vørurnar, sum rugbreyð og grovt breyð. Harumframt fullkornspasta, brún rís og havragrýn.
Grovar kornvørur innihalda nógv kostfibur, íð eru týdningarmikil fyri eina góða sodning og fyri at tú kanst føla teg mettan leingi. Um tú etur tær grovu matvørurnar er tað lættari at nøkta tørvin á kostfibrum, íð er 25-35 g um dagin.
Hald aftur við sukri - serliga frá sodavatni, søtmeti og kaku
Sukur inniheldur bert orku og upptekur harvið pláss í maganum fyri týdningarmiklari matvørum, íð innihalda vitaminir, mineralir og onnur góð føðsluevni..
Hald aftur við feitti, serliga frá mjólkarvvøum og kjøti
Best er at eta soltnar mjólkarvørur. Mjólk og ostur eru góðar keldur til góð føðsluevni og hava týdning fyri eini sterkari beinagrind. Tað stóra innihaldið av kalsum í mjólkarvørumog osti er tann mest týðandi parturin av beinagrindini. Tilrátt verður, at menn inntaka 3,5 g og kvinnur 3,5 g av kalsium dagligt.
Tørvurin verður nøktaður við at eta/drekka ½ l av mjólkarvøum dagligt. Um tú ert við barn, verður tilrátt at eta/drekka ½ - ¾ l av mjólkarvørum dagligt. Um tær ikki dámar mjólkarvørur, kanst tú taka eitt dagligt kálktilskot.
Kjøt er, sum mjólkarvørur, ein týdningarmikil kelda til til protein. Tilrátt verður eisini at eta kjøt í soltnum útgávum, sum til dømis høsnarunga, men eisini fiskur og egg eru góðar keldur til protein.
Et fjølbroytt
Eingin matvøra inniheldur einsamøll allar vitaminir, mineralir og føðsluevni. Tað er tí týdningarmikið at eta so fjølbroytt sum gjørligt.
Sløkk tostan í vatni
Vanligt vatn hjálpir til at dekka tørvin á vætu uttan samstundis at tilføra orku.
Drekk í minsta lagi 1 ½ l av vatni dagligt.
Rør teg í minsta lagi 30 minuttir um dagin
Rørsla gagnar bæði heilsuni og ger teg í betri lag.
Tú styrkir hjarta, ryggin, magan og kokubotnin.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Hví er fiskur so sunnur?
Fleirómettað feitt, ið er í fiski, verður nevnt fiskaoljur ella n-3 feittsýrur. Hesar feittsýrur eru eisini í øðrum havsúgdjórum, og feittsýran minkar millum annað um vandan fyri at útvikla blóðtøppar. Hetta er ein av grundunum til, at vit helst skulu eta í minsta lagi 300 g av fiski um vikuna. Fiskur verðað býttur í soltnan, hálvfeitan og feitan fisk:
Av tí soltna fiskinum kann nevnast toskur, tun og gedda.
Kalvi, reyðsprøka, hornfiskur og síl eru dømi um hálvfeitan fisk.
Sild, makrel, laksur og állur eru dømi um feitan fisk.
Tað er ikki nakar serligur munur á fiskaoljunum í tí ymiska fiskinum.
Harumframt inniheldur fiskur eisini sum heild nógvar B-vitaminir.
Tað er tó tann feiti fiskurin, íð inniheldur nógv D-vitamin. Kroppurin hevur tørv á D-vitamin, fyri at hann harvið kann upptaka kalsium. Kroppurin hevur tørv á kalsium fyri at uppbyggja ella stabilisera beinagrindina. Um eitt barn manglar D-vitamin kann tað føra til rakitis (eingilska sjúku) og hjá vaksnum kann tað føra til osteoporose (beinbroyskni). Eisini kann mangul uppá D-vitamin hava óhepna ávirkan á millum annað tunglyndi.
Meira um tey 8 kostráðini
