Sáttmálanevndin, sum hevur til arbeiðssetning at greina út støðið undir einum tvílandasáttmála millum Danmark og Føroya, er farin til verka.
Fleiri fundir hava verið í nevndini, og í vikuni hevði hon vitjan av serførðingi í Íslandi.
? Eg kann ikki siga tykkum, hvat er rættast at gera í Føroyum, men kann bert upplýsa um viðurskifti íslands í 1918, og hvussu samríkjalógin virkaði.
Greiðir frá íslendsku støðuni í 1918
Tað sigur Sigurður Líndal, professari við Universitetið í Íslandi, sum er komin hendavegin at greiða frá íslendsku viðurskiftunum, tá Ísland loysti frá Danmark. Hann er útbúgvin cand. mag. í søgu og løgfrøðingur, við høvuðsfaki í metodulæru í rættarvísindi og arbeiðsrætti.
Hósdagin vitjaði hann á fundi hjá Sáttmálanevndini, og vitjaði eisini Landsstýrið á ferðini.
? Kunnu føroysku viðurskiftini í 1999 samanberast við tær í Íslandi í 1918?
? Tað fái eg ikki svarað, tí eg havi ikki innlit í føroyskum viðurskiftum. Um tú hinvegin vilt vita, um føroyingar kunnu taka við læra av íslendsku royndunum, vil eg siga, at tað kunnu bert føroyingar meta um, sigur Sigurð Líndal, sum á fyrsta sinni er í Føroyum.
Hann heldur kortini at tað møguliga kann gagna føroyingum at leita sær kunning um slík viðurskifti aðrastaðni, og at her kann íslendska skipanin takast við í umhugsanini.
? Mín leiklutur er bert at greiða frá hesum viðurskiftum, sigur Sigurður Líndal, sum ikki vil geva til kennis, um hann heldur tað vera gott hugskot at stovna fullveldi í Føroyum. Hann svarar við at siga, at hóast hann var smádrongur í 1944, tá Ísland endaliga loysti frá Danmark, so var hann fyri sjálvstýri.
Felagsmál 1918 - 1944
Í tíðarskeiðnum 1918 til 1944 høvdu Danmark og Ísland fleiri felagsmál, eitt nú uttanríkismál, við íslendskum sendiharra í Danmark og donskum sendiharra i Íslandi. Henda skipanin helt fram til 1940.
Sjóverjan var eisini felagsmál, men íslendingar fingu longu fyrsta vaktarskipið í 1919, men danir høvdu eisini tvey vaktarskip undir Íslandi til 1939, tá Ísland yvirtók hetta málsøki.
Felags kongahús var eisini galdandi millum londini bæði, men í 1941 útnevndi Altingið ein ríkisstjóra, sum hevði somu skyldir sum kongur.
Tað var Sveinn Bjørnsson, sum var tilnevndur ríkisstjóri. Hann hevði stórt politiskt vald, og gjørdist eisini fyrsti forseti í Íslandi í 1944.
? Er tað ein treyt sambært íslendksu skipanina frá 1918, at útnevna ein forseta?
? Tað velst um, hvørja skipan føroyingar velja, t.d. stovnsliga skipan, stjórnarsamband millum tvey sjálvstøðug lond ella lýðveldi.
? Um viðurskiftini við forsetaembætium er fyribils skipan ella samsvarar frælsum stýrislagi, er fyri sovítt ikki mest týðandi í hesum máli.Tað er meira spurningur um, hvørt forsetaembætið skal vera eitt symbol ella hava týðandi vald.
Forsetaembætið tengt at persónleikanum
? Persónliga haldi eg, at forsetaembætið í sínum virkishátti er nær tengt at persónleikanum og áhugamálum hjá tí persóni, sum situr í forsetasessinum.
? Í íslandi hava vit havt forsetar, sum hava havt týðandi politiskt vald, men eisini forsetar sum t.d. Vígdis Finnbogadóttir, sum meira umboðaði mentanarmál og ikki legði seg út í politik, eins og Kristian Eldjarn, sum var fornfrøðingur, og heldur ikki so politiskt áhugaður.
? Í dag hava vit ein forseta, sum er ógvuliga áhugaður í uttanríkismálum. Hann ferðast víða og umboðar vinnulívið í Íslandi.
Tað haldi eg ikki verða neyðugt hjá einum forseta at gera. Tað er meira ein uppgáva hjá vinnulívinum, sigur Sigurður Líndal.