Tá samgongulimir leggjast eftir løgmanni og eisini skjóta eftir egnum floksfelagum í Løgtinginum, er flestum greitt, at okur eru farin inn í eitt val-ár, og tá snýr tað seg um at skilja seg úr mongdini. Hesin leikur er kendur í politisku skipanini og ymiskt hevur verið gjøgnum tíðirnar hvørji politisk mál hava verið brúkt í leikinum, hesaferð var tað Suðuroyartunnilin.
Suðuroyartunnilin er eisini eitt lætt offur at brúka í politiskari telving. Størsta verkætlan í Føroya søgu – og ein verkætlan, sum hevur havt nógv fokus seinastu vikurnar. Í almennu miðlunum hevur vinkulin verið rættiliga einsíðugt neiligur – og nógv eru av somu orsøk ivasom um verkætlanina.
Tað er væl skiljandi, at fólk eru ivasom um eina milliarda-stóra verkætlan, tí mugu fólk upplýsast, heldur enn ræðast. -Og ja, kunningin um verkætlanina kundi verið betri frágingin, soleiðis at fólk skilja so nógvar tættir í verkætlanini sum gjørligt.
Trý ár síðani PF Suðuroyartunnilin varð stovnaður
Í november 2022 varð PF Suðuroyartunnilin stovnaður. Gjørt varð av, at somu fólk, sum við góðum úrslitum í 6-7 ár høvdu staðið fyri Eysturoyar- og Sandoyartunlum, nú fóru í PF Suðuroyartunnilin.
Løgtingsval var í desember 2022 og eftir valið gjørdi nýggja samgongan av, at PF Suðuroyartunnilin, undir leiðslu av Løgmanni, skuldi standa fyri at fyrireika Suðuroyartunnilin.
Politiskur fylgibólkur fylt arbeiðinum
Tíðliga í 2023 fór PF Suðuroyartunnilin undir fyrireikandi arbeiðið og ein fylgibólkur við umboðum úr øllum flokkum á Løgtingi varð settur at fylgja arbeiðinum.
Hetta er púra vanligt í politisku skipanini, og eru tað fylgibólkar knýttir afturat til dømis bústaðarpolitikkinum og afturat arbeiðinum við pensjónsaldrinum – dømir um tvey mál, sum tvey ymisk landsstýrisfólk arbeiða við.
Fylgibólkurin til Suðuroyartunnilin hevur fylgt verkætlanini og hevur fingið javna kunning frá PF Suðuroyartunlinum. Í summar var fylgibólkurin víðkaður til at verða tann størsti í politisku skipanini í løtuni, soleiðis at tað nú, umframt Løgmann, eru 12 politiskt vald umboð í fylgibólkinum, m.a. øll forfólkini í flokkunum á Løgtingi.
Stór verkætlan – nógvar meiningar og nógvar kenslur
Í stórum verkætlanum er tað ikki ókent, at tað eru nógvar meiningar og nógvar kenslur í spæl. Tað hava okur sæð í nógvum øðrum stórum verkætlanum – heilt frá Vágatunlinum og Norðoyatunlinum, til Sandoyartunnilin, Glasir, til nýggja ringvegin í Havn, nýggja Hvalbiartunnilin, Skúladepilin í Suðuroy – fyri at nevna nøkur dømi og har eru jú ein røð av øðrum dømum eisini.
Hóast Suðuroyartunnilin hevur verið fyrireikaður í 2½ ár, so eru tað framvegis nógvar meiningar og kenslur um verkætlanina – tað fara tað at verða eisini eftir at tunnilin er liðugur.
Ymiskar meiningar eru um linju- og vegaføring.
Onnur hava stórt fokus á árini á umhvørvis og náttúrupartin – og har eru jú atlit, at hugsa um bæði í Hvalba og í Sandvík, í Skúgvi, í Djúpadali, í Sandsbygd og framvið Sandsvatni.
Flest allar verkætlanir, sum byggja land, gera seg onkursvegna inn á umhvørvið og náttúruna.
Útstykkingin hjá Tórshavnar kommunu á Argjahamri tekur jørð og haga, eins og Skúladepilin í Suðuroy tók jørð og haga í Porkeri. Nýggju sethúsini heima á Sandi taka jørð, eins og nýggju íbúðirnar í Hvalba fara at gera tað. Vegaføringin frá nýggja Hvalbiartunlinum tók jørð og órógvaði í eitt tíðarskeið eisini Kjógvavatn og vátlendi við vatnið. Innkomuvegurin og nýggi Havnavegurin tóku eisini jørð, eins vegir til og sjálv vindmyllulundin í Porkerishaganum hava gjørt tað. Og eg kundi hildið áfram.
Suðuroyartunnilin fer eisini at hava árin á umhvørvið og náttúruna, men eins og í øllum øðrum verkætlanum seinastu nógvu árini, so verður roynt at minka mest møguligt um árinini.
Í Suðuroynni skulu nýggir vegir og ein nýggjur Sandvíkartunnil gerast. Í Djúpadali verður vegaføringin lagd omaná verandi veg, sum verður breiðkaður 7-8 m. Við Sandsbygd hava hoyringarnar ført til, at loysnin verður tillagað, fyri ikki at fara gjøgnum bygdin, so har koma eisini nýggir vegir.
Har nýggir vegir skulu gerast, er talan um at taka lendi á 10-12 m. breidd, tvs. pr. 1.000 m. av nýggjum vegi eini 10-12.000 fermetur av lendi. Til samanberingar er nýggja útstykkingin omanfyri skúlan á Argjahamri væl omanfyri 30.000 fermetrar.
Loysnin við at bora upp í Skúgvi hevur minni árin á umhvørvið og náttúruna, enn eitt byggipláss og ein havn í Skúgvi. Skúvoyggin er eitt Ramsarøkið og fjøran kring oynna er eisini eitt IBA-økið, so har krevst at hugsað verður serliga nógv um árin á umhvørvið og náttúru.
Spurningurin um trygd í einum so longu undirsjóvartunli hevur eisini verið umrødd. Undir leiðslu av bestu trygdarserfrøðingum í Norðurlondum verður trygdin skipað – og sjálvandi fer eingin í Løgtinginum at taka undir við einum tunli, sum ikki er tryggur.
Kostnaðurin og fíggingin er eisini í huganum hjá nógvum.
Sjálvur kostnaðurin og støddin á samlaðu verkætlanini hevur týdning fyri, um tað ber til at fáa verkætlanina at hanga saman fíggjarliga, tí má eisini hugsast um, at verkætlanin ikki gerst ov stór.
Fíggingin fevnir um at játta 100 mió. kr. um árið á Fíggjarlógini í 10 ár til PF Suðuroyartunnilin og lata rentu og avdráttarfrítt lán á 350 mió. kr. frá Íleggingargrunninum. Og tá tunnilin letur upp, verða játtanirnar til siglandi Suðuroyarleiðini og siglandi Skúvoyarleiðini (sum verða niðurlagdar) fluttar til PF Suðuroyartunnilin. Sambært verandi metingum røkkur hetta, saman við inntøkum frá ferðsluni, til at bera verkætlanina fíggjarliga.
Gera Føroyar størri
Við Suðuroyartunlinum verður Suðuroyggin knýtt upp í restina av Føroyum og 99% av føroya fólki kunnu tá koyra runt landið í túni hvør hjá øðrum, tá tey hava hug.
Fyri Suðuroynna – og tí eisini fyri Føroyar – er hetta eisini ein spurningur um at tryggja framtíðina. Ein spurningur um at venda niðurgongdini í Suðuroynni, um at skapa møguleikar, tryggja vælferð og geva Suðuroynni lív í nógv ættarlið afturat. Hetta er ein íløga í fólk, í mentan, útbúgving, arbeiðspláss og javnvág í landinum – ein íløga til frama fyri alt landið, til frama fyri okkum øll – ein íløga í einar savnaðar Føroyar.
Ein stór spennandi verkætlan
Suðuroyartunnilin er ein stór verkætlan og hevur verið ein sera spennandi verkætlan at verða partur av seinastu gott og væl 2½ árini. Og tað verður eisini spennandi at fáa lógaruppskotið til viðgerðar aftur í Løgtinginum og í Fíggjarnevndini, har okur – í framhaldi av viðgerðini í Fíggjarnevndini í vár – fara at lýsa nýggju tættirnar í uppskotinum.
Øll kunnu fylgja við øllum løgtingsarbeiðinum. Við viðgerðunum í Løgtingssalinum beinleiðis á netinum, og við ymiskum málunum í nevndunum, har alt tilfar eisini er tøkt á heimasíðuni hjá Løgtinginum – soleiðis er eisini við málinum um Suðuroyartunnilin.
Tað er kanska eitt sindur orkukrevjandi, men um áhugin er har, so er at fylgja við, soleiðis at tú eisini fær betri innlit í stóru verkætlanina Suðuroyartunnilin.
Dennis Holm, løgtingslimur fyri Tjóðveldi
