Stevnan, sum føroysku granskararnir fara til, verður frá 26. til 31. august í Versailles beint uttan fyri París, og hon nevnist tann 8.
heimsráðstevnan í sálarfrøðiligari gengransking. Ráðstevnan er annaðhvørt ár í USA og annaðhvørt ár í einum øðrum landi.
August G. Wang, sálarlækni, hevur høvuðsábyrgdina av kanningini, Hans Atli Dahl, molekylærbiologur, hevur arbeitt við blóðroyndunum í
Danmark, og Ann Østerø, bioanalytikari, hevur savnað blóðroyndirnar inn í Føroyum. Eisini eru Maria Vang, lækni og Sofus Joensen, yvirlækni,
við í verkætlaini. Hesi eru millum tey, sum fara á ráðstevnuna. Eini fimm granskarar úr Danmark verða eisini við. Tilsamans eru eini tíggju fólk
tætt knýtt at verkætlanini.
Í Versailles skal úrslitið av teirra gransking leggjast fram, og eini 300 granskarar úr øllum heiminum verða kunnaðir um teirra verkætlan.
Her kunna aðrir granskarar eisini um síni úrslit, so at til ber at síggja, hvussu langt aðrir eru komnir innan sálarfrøðiliga gengransking.
- Endamálið er at samskifta við aðrar granskarar og lúra eitt sindur eftir, hvussu arbeiðshátturin hjá øðrum arbeiðsbólkum er. Vit vilja eisini
vísa, hvørjum øki vit arbeiða á, so at aðrir vita, hvussu langt vit eru komin, sigur Hans Atli Dahl, ið er cand.scient í biologi.
Eisini vil tann føroyski bólkurin vekja áhuga millum granskarar úti í heimi fyri gengransking í Føroyum, tí Føroyar eru eitt sera áhugavert
øki at gera gen-kanningar í.
Byrjaðu í 1996
Verkætlanin fór í gongd í 1996, tá ið tær fyrstu blóðroyndirnar vórðu tiknar í Føroyum, og nú fyriliggur eitt úrslit. Granskararnir hava arbeitt á
ymiskum støðum í Danmark. Nevnast kann, at yvirlitskanningarnar eru gjørdar á Odense Universitetssjúkrahúsi, meðan greiningin og hagtølini
hava verið gjørd í Århus.
Henda granskingin snýr seg bara um sálarligar sjúkur, har føroyskir sjúklingar og teirra foreldur hava latið blóðroyndir. Tilsamans er talan um
eini 250 blóðroyndir, sum arbeitt verður við. Blóðroyndir verða ikki tiknar av øðrum í familjuni enn foreldrunum.
- Vit hava fingið blóðroyndir frá sjúklingum og foreldrunum, so at vit kunnu síggja, hvør partur av genunum er givin víðari, tí at foreldrini
eru í flestu førum frísk fólk, og so ræður um at finna ein samanhang, sigur Hans Atli Dahl.
Hans Atli Dahl sigur eisini, at søguliga verður farið longri aftur við at kanna, um onnur í familjuni hava havt somu sjúku, so at vísast kann
á, nær sjúkan kom í familjuna.
Hugsað verður fyrst og fremst um tær fimm sálarsjúkurnar skizofreni, alkoholismu, maniodepressión, autismu og panikangist. Arbeitt hevur
verið við eini 10 til 20 sjúklingum innan hvørja sjúku og foreldrum teirra. Uppgávurnar eru býttar millum granskararnar, so at ein bólkur tekur
sær av hvørjari sjúku. Bólkurin hjá Hans Atla Dahl hevur fyrst og fremst arbeitt við panikangist.
Bara føroysk gen
Í verkætlanini hava granskararnir bara arbeitt við genum frá føroyingum.
- Tað týdningarmesta við hesi kanningini er júst tað, at bara føroyingar eru við. Tað, sum vit royna, er tað finna eitt genetiskt isolat í
Føroyum.
- Vit hava verið avbyrgd í so langa tíð, og arvaílegan hjá flestu føroyingum stavar frá nøkrum heilt fáum fólkum, sum komu her á fyrstan
tíð, tað ger Føroyar so sera áhugaverdar, sigur Hans Atli.
- Vit leita eftir veruligum sjúkugenum, ikki eftir variantum av frískum genum. Sjúkugenini eru lættari at finna í avbyrgdum fólkasløgum sum
føroyingum, sigur Hans Atli.
Kanningin hevur til endamáls at vísa á eyðkend øki á tí genetiska arvastreinginum hjá fólki við somu sjúku, har orsøkin til sálarligu sjúkuna
kann verða at finna. Um funnið verður fram til eitt øki, sum er øðrvísi hjá teimum sjúku, ber til at lesa, hvar á arvastreinginum sjúkugenið
møguliga er at finna. Ikki ber enn til at vísa á eitt ávíst gen, haðani sjúkurnar stava.
Einki einvíst úrslit
Hans Atli Dahl leggur afturat, at í teirra bólki, sum arbeiddi við panikangist, komu tey ikki fram til nakað einvíst úrslit, tí ikki bar til at síggja
nakað frávík í nøkrum genetiskum øki hjá teimum sálarliga sjúku í mun til tey frísku.
Roynt varð at flyta ein part av kanningini til Føroyar, men hetta lat seg ikki gera orsakað av vantandi peningaligum stuðli og vánaligum
granskingarumstøðum, hetta er annars eisini trupulleikin hjá gengranskarum kring heimin.
Meira ber til at fáa at vita um ráðstevnuna á heimasíðuni www.socfi.fr.
